وارن بافت میگوید که “زبان کسب و کار حسابداری است” و هر کس می خواهد در کسب و کاری موفق باشد باید به زبان آن مسلط باشد. بنابراین تفاوتی ندارد که مدیر باشید یا به حوزه حسابداری علاقمند باشید و یا کسی باشید که به تازگی کسب و کار خود را آغازکرده و می خواهید بدانید حسابداری چیست یا اینکه انواع حسابداری شامل چه مواردی است .حتی اگر به تازگی وارد حوزه حسابداری شده باشید، حتماً در زندگی روزمره به کاربردهای بسیار حسابداری توجه کرده اید. به عنوان مادر هم حسابدار خانواده است. او در شروع ماه بودجه ای را در نظر می گیرد و کلیه پرداخت ها، درآمدها و هزینه ها را یادداشت می کند. در کسب و کار نیز حسابداری نسخه ای کارآمدتر و حیاتی تر است و انواع شغل ها برای سازماندهی اطلاعات مالی خود از آن بهره می گیرند.
حسابداری چیست ؟
حسابداری یک سیستم است که در آن فرآیند جمع‌آوری، طبقه‌بندی ، ثبت، خلاصه کردن اطلاعات و تهیه گزارش های مالی و صورت های حسابداری در شکل‌ها و مدل های خاص انجام می شود، تا افراد ذی‌نفع درون سازمانی مثل مدیران سازمان و یا برون‌سازمانی مثل بانکها، مجامع عمومی سازمان های مورد نظر و یا مقامات مالیاتی بتوانند از این اطلاعات استفاده کنند.
به همین دلیل کسانی که تحصیلات دانشگاهی ندارند، بیشترکار دفترداری انجام می دهند تا حسابداری، چرا که گزارش ها وصورت های مالی اینگونه از افراد مطابق استاندارد های حسابداری نیست و پردازش کافی نمی‌شود . برای مثال یک حسابدار تجربی نمی‌تواند به راحتی بین دارایی کوتاه مدت و بلند مدت تفاوت قائل شود و یا نمی‌داند که چگونه باید معاملات ارزی را در دفاتر ثبت کرد.
به بیانی ساده حسابداری یک زبان می باشد. زبانی که راجع به موقعیت مالی یک سازمان اطلاعاتی را فراهم میکند. اگر یادگیری حسابداری را آغاز کنید در اصل شروع به آموختن این زبان تخصصی کرده‌اید. با یادگیری زبان حسابداری می‌توانید عملیات مالی هر نوع سازمانی را بفهمید و با آن ارتباط برقرار کنید؛ زیرا اطلاعات مورد نیاز اغلب سازمان‌ها بسیار شبیه به هم هستند و می‌توان آنها را در سه دسته‌ی اصلی طبقه‌بندی کرد: اطلاعات عملیاتی، اطلاعات حسابداری مالی، و اطلاعات حسابداری مدیریتی.
انواع حسابداری
مهمترین شاخه های حسابداری عبارتند از حسابداری صنعتی، حسابداری مالی، حسابرسی، حسابداری دولتی و حسابداری مدیریت.
حسابداری صنعتی
حسابداری صنعتی به عنوان یک حسابداری در رده شغلی گسترده تر از سایر حسابداری ها قرار می گیرد. این حسابداری که به تدریج و پس از انقلاب صنعتی روی داد در جهت نیاز به دانستن بهای تمام شده محصولات تولیدی بود. در این نوع از حسابداری هدف اصلی سیستم دانستن بهای تمام شده یک واحد از نظر تمامی عوامل هزینه می‌باشد.
همزمان و همراه با تکامل ابزارها و شیوه های تولید، در سده های بعد، روش ها و شیوه‌های هزینه‌یابی پیشرفته‌ای ابداع و بکار گرفته شد که هزینه عملیات را بدرستی شناسایی کند.حسابداری صنعتی امروزه ثمره این فرایند شتاب آمیز تکاملی است که اصولا” همان هدف اندازه گیری و گزارش بهای تمام شده محصولات، خدمات و فعالیت‌ها را دنبال میکند.
حسابداری مالی
حسابداری مالی را می توان حسابداری گزارش نیز نامید. زیرا هدف اصلی در این نوع از حسابداری، تهیه صورت های مالی اساسی می‌باشد که مورد نیاز استفاده کنندگان از این صورت های مالی است. شاید بتوان گفت که دلیل اصلی پیدایش این نوع حسابداری، اصل تفکیک شخصیت می‌باشد. این اصل امکان مشارکت صاحبان سرمایه ای را که به تجارت نمی پرداختند ممکن ساخت و به این شکل باعث رشد و توسعه بنگاه های تجاری شد. این نوع از مشارکت باعث پیدایش سهام و بازار بورس شد. البته دلیل اصلی ایجاد بازار بورس را می توان، افزایش شمار شرکت های سهامی دانست.
یکی دیگر از موضوعات اصلی که در این دوران تأثیر اساسی بر رشته حسابداری گذاشت برقراری مالیات بر درآمد بود. این نوع از مالیات که در اغلب کشور های صنعتی اروپا وسیله ای برای تأمین عدالت اقتصادی است از اوایل قرن نوزدهم ایجاد و به تدریج جزئی از نظام مالیاتی کشورها شد. تعیین مالیات بر درآمد مستلزم شناخت دقیق سود خالص بود و لازمه این شناخت نگهداری حسابها و دفاتر منظم و تهیه صورت های مالی که میزان سود را به درستی نشان دهد.
به این ترتیب دولتها به صورت یکی از اصلی ترین استفاده کنندگان از صورتهای مالی مؤسسات درآمدند.دیگر استفاده کنندگان از این صورتهای مالی عبارتند از بانکها، اعتبار دهندگان، بستانکاران بلند مدت و کوتاه مدت، فروشندگان، مشتریان، کارکنان، سرمایه‌گذاران بالقوه، کارگزاران بازار سرمایه، جامعه و مدیریت مؤسسه.
دو نوع حسابداری مالی وجود دارد که عبارتند از :
- حسابداری مالی تعهدی
- حسابداری مالی نقدی
این دو نوع حسابداری ، از سیستم دوطرفه استفاده می نمایند تا به‌دقت تراکنش‌های مالی را گزارش کنند اما حسابداری مالی نقدی معمولا در کسب‌وکارهای کوچک استفاده می‌شود درحالی‌که همه کسب‌وکارهای بزرگ و سهامی عام باید از حسابداری مالی تعهدی استفاده کنند.تفاوت حسابداری نقدی و تعهدی در وقوع تراکنش نقدی می باشد که یعنی در متد تعهدی، وقوع تعهد دریافتنی یا پرداختنی نیاز به ثبت و گزارش حسابداری دارد حتی اگر وجه نقدی هنوز رد و بدل نشده باشد.
حسابداری دولتی
کسانی که به فکر تبدیل شدن به یکی از حرفه های حسابداری می باشند ، ورود به بخش حسابداری دولتی می تواند به صورت بالقوه به آنها کمک کند تا به یک حسابدار حرفه ای تبدیل گردند .اندیشه کنترل عمومی بر هزینه های دولت از اواخر قرن نوزدهم میلادی به بعد پدید آمد و دولت های برخی از کشور های اروپایی مکلف شدند که درآمدها و هزینه های سالانه خود را پیش بینی و به تصویب مجلس نمایندگان برسانند و بدین ترتیب، تنظیم و تدوین بودجه دولت متداول گردید پیدایش و رواج سیستم بودجه، سیستم حسابداری مناسبی را طلب می کرد که این جریان به پیدایش حسابداری دولتی به صورت رشته‌ای متمایز می شود.
حسابداری مدیریت
در اواخر قرن نوزدهم مدیریت علمی به عنوان رشته‌ای خاص توسط فردریک تیلور مطرح گردید. حسابداری مدیریتی عملی برای شناسایی ، اندازه گیری ، تجزیه و تحلیل ، تفسیر و اطلاع رسانی اطلاعات مالی به مدیران برای دستیابی به اهداف سازمان است. مدیریت علمی بطور بسیار خلاصه، روش برخورد منظم و منطقی با مسائل سازمان‌ها به منظور یافتن مناسب‌ترین راه برای انجام هر کار است و بر کسب اطلاع دقیق و کامل از آنچه می‌گذرد و نتایجی که بر اثر هرگونه تغییر حاصل می‌شود تأکید دارد.
این نوع از مدیریت نیاز زیادی به اطلاعاتی از قبیل بهای تمام شده محصولات و خدمات، مقدار تولید، هزینه اجزاء مختلف تولید، قیمت فروش محصولات و خدمات و ظرفیت منابع مختلف نظیر ظرفیت تولیدی ماشین آلات و تجزیه و تحلیل این اطلاعات داشت.این جریان، نیاز به اطلاعات و بخصوص اطلاعات مالی را فزونی بخشید. افزایش استفاده مدیران از اطلاعات مالی موجب شد که روش های هزینه یابی تولیدات، خدمات و فعالیت ها بهبود و توسعه یابد و اطلاعات مفصل تری از جنبه های مختلف مالی فعالیت‌ها فراهم آید.بدین ترتیب، حسابداری مدیریت به عنوان رشته‌ای خاص در اوایل قرن حاضر شکل گرفت.
حسابداری منابع انسانی
یکی از مباحث جدید در دانش حسابداری، نگرش نوین به منابع انسانی به عنوان یکی از موثرترین عوامل مولد در ایجاد درآمد موسسات است. در این مبحث، ارزش اقتصادی منابع انسانی به مثابه دارایی با اهمیت موسسه تلقی و امکان ارایه آن در صورتهای مالی مطرح می گردد.
حسابرسی
فارغ التحصیلان در بازار کار حسابداری می توانند با توجه به شاخه های متفاوت حسابداری به عنوان حسابرس در دو دسته زیر فعالیت کنند :
- حسابرسی مستقل :
حسابرسان مستقل بر اساس اصول و موازین حسابداری کلیه عملیات مالی واحد تجاری را بررسی و گزارشات خود را به صاحبان سهام ارائه می کنند .فعالیت کاری این دسته از افراد بر اساس قرارداد موسسات حسابرسی با سازمان ها و شرکت ها صورت میگیرد .
- حسابرسی داخلی:
رابطه این دسته از حسابرسان با مدیریت بسیار نزدیک است و مهمترین اطلاعات و گزارشات رسیدگی واحد تجاری را به صورت هفتگی، ماهانه، سالانه جمع آوری و به صورت جامع به مدیر عامل و هیئت مدیره ارائه می کنند.
انواع دفاتر حسابداری چیست؟
گفتیم که فرآیند حسابداری، به ثبت و ارائه گزارش از رویدادهای مالی یک شرکت یا سازمان می‌پردازد. قطعا این اطلاعات و گزارش‌ها باید در جایی ثبت شوند؛ پس حسابداران به یک دفتر حسابداری نیاز دارند. دفاتر حسابداری، دفاتر قانونی با شکل و فرمت مشخصی هستند که برای ثبت گزارشات مالی از آنها استفاده می‌شود.
انواع دفاتر حسابداری به صورت زیر هستند:
1 دفاتر غیر‌رسمی یا کمکی: تهیه این دفتر اجباری نیست؛ اما بسیاری از کسب‌وکارها برای دقت و نظم بیشتر حسابها و همچنین راحت شدن کار حسابداران از این دفاتر استفاده می‌کنند.
2 دفاتر رسمی یا قانونی: دفاتر قانونی شامل دفتر روزنامه و دفتر کل است که تهیه آن از نظر قانونی اجباری می باشد.
دفتر روزنامه
تمام رویدادهای مالی و معاملات یک کسب‌وکار، به ترتیب تاریخ وقوع و شماره در دفتر روزنامه ثبت می‌شود. جزئیاتی مانند بدهکار، بستانکار، شماره سند و… در دفتر روزنامه ثبت می‌شود. این دفتر دو نوع دارد: ۱- دفتر روزنامه عمومی که همه تراکنش‌های مالی در آن ثبت می‌شود. ۲- دفتر روزنامه اختصاصی که تراکنش‌های مالی مربوط به یک معامله خاص در هر دفتر نوشته می‌شود؛ برای مثال دفتر روزنامه خرید.
دفتر معین
دفتر معین یکی از دفاتر غیر رسمی و در واقع بخشی از دفتر کل است. حسابداران هر یک از حساب‌های دفتر کل را به صورت مجزا در دفتر معین ثبت می‌کنند. از این دفتر زمانی استفاده می‌کنند که بخواهند برخی از فعالیت‌های مالی را با جزئیات بیشتر و اطلاعات مفصل‌تر بررسی و ثبت کنند. دفتر معینی که معمولا در شرکت‌ها استفاده می‌شود عبارت است از: دفتر معین بانک، دفتر معین بدهکاران، دفتر معین اموال و دفتر معین بستانکاران.
دفتر کل
دفتر کل یک دفتر جامع‌تر از دفتر روزانه است که تهیه صورتهای مالی را برای حسابداران فراهم میکند. تمام اطلاعات دفتر روزنامه در دفتر کل ثبت می‌شود و برای هر حساب یک صفحه جداگانه در این دفتر درنظر گرفته می‌شود تا اطلاعات بدهکار و بستانکار به صورت کامل در آن ذکر شود. این دفتر علاوه بر ستون‌های شماره، تاریخ، بدهکار و بستانکار یک ستون مانده هم دارد که این امکان را برای حسابداران فراهم میکند تا بتوانند مانده هر حساب را در مقطع مورد‌نظر خود به‌راحتی پیدا کنند. مانده حساب در هر تاریخ عبارت است از تفاوت بین عدد بدهکار و بستانکار ثبت شده تا آن تاریخ.
حسابداری ها چه نقطه مشترکی باهم دارند ؟
جدا از کنترل انواع حسابداری توسط استانداردهای حسابداری یا تابع قوانین دولتی و یا مالیاتی ، یک نقطه مشترک بین همه آنها وجود دارد که آن تمرکز روی اعداد و ارقام و سند و مدرک می باشد..یعنی تفاوتی ندارد که حسابدار فقط یک فاکتور می‌نویسد یا در دادگاه برای شهادت حاضر می‌شود و یا صورتهای مالی یکی از شناخته‌شده‌ترین برندهای دنیا را تهیه میکند، نتیجه نهایی باید همیشه بر اساس اعداد و ارقام واقعی گزارش گردد.
البته از برآورد هم در گزارش‌های مدیریتی استفاده می‌شود که برای برنامه‌ریزی و بودجه می باشد اما آنها هم در نهایت بر اساس داده تاریخی واقعی محاسبه شده‌اند.در واقع شغل و حرفه حسابداری با همه انواع مختلفش، علمی است که پایه و اساس هر کسب‌وکاری را درست میکند حتی اگر کسب‌وکار غیرانتفاعی باشد و با هدف سود مالی ایجاد نشده باشد.انواع مختلف حسابداری ایجاد شده‌اند تا نیازهای متفاوت بازار کار را تامین کنند، صداقت تراکنش‌های مالی بین اشخاص حقیقی و حقوقی را تضمین کنند و به زبانی که در همه دنیا تقریبا مشترک و یکنواخت است گزارش نمایند ..
سخن آخر
در فرآیند حسابداری، اطلاعات مالی یک کسب‌وکار جمع‌آوری، طبقه‌بندی و ثبت میگردد و گزارشی از آنها تهیه می‌شود. مدیران کسب‌وکار از اطلاعات به‌دست آمده از این گزارشات، در تصمیم‌گیری‌های خود استفاده می نمایند . این گزارشات مالی در موفقیت کسب‌وکار تاثیر به سزایی دارند. حسابداری انواع مختلفی دارد که هر کدام کاربرد مخصوص خود را دارند؛ که عبارت‌اند از حسابداری مالی، حسابداری صنعتی، حسابداری دولتی، حسابداری مدیریت و حسابداری منابع انسانی. حسابداران برای ثبت این اطلاعات مالی به دفاتر مخصوصی نیاز دارند؛ که تهیه برخی از این دفاتر از نظر قانونی اجباری است.