طبق قانون تجارت، شرکت از اجتماع دو یا چند نفر تشکیل می‌شود که هرکدام امکاناتی را به درون اجتماع ذکر شده می‌آورند، برای کسب سود فعالیتی را انجام می‌دهند و در انتها منافع به نسبت‌های معین بین آن‌ها تقسیم می‌شود. همچنین انواع حسابداری شرکت‌ها در موارد جزئی با یکدیگر متفاوت است. شرکت‌های مختلفی در ایران مشغول به کار هستند که هرکدام از آن‌ها ویژگی‌های خاصی دارند. هدف تمامی این شرکت‌ها کسب سود بوده و ازاین‌رو بایستی ازلحاظ مالی شفافیت داشته باشند. شرکت‌های بزرگ و کوچک از بخش‌های زیادی تشکیل‌شده‌اند.
هر یک از این بخش‌ها وظیفه خاصی را بر عهده داشته و مجموع آن‌ها فعالیت اصلی شرکت را موجب می‌شوند. درگذشته به دلیل عدم وجود شرکت‌های تجاری، کار رسیدگی به حساب‌های کسب‌وکارها چندان سخت نبوده و معمولاً خود افراد به تمام حساب‌ها رسیدگی می‌کردند اما امروزه هم شرکت‌ها بسیار پیچیده‌تر و بزرگ‌تر شدند و هم حساب‌های متنوع‌تری در این شرکت‌ها ایجادشده است که کار جمع‌آوری و ثبت آن‌ها را برای مدیر مجموعه بسیار سخت کرده است. ازاین‌رو درزمانی که مدیر شرکت‌ها احساس کردند وظیفه جمع‌آوری، ثبت و تهیه گزارش حساب‌ها را نمی‌توانند به‌تنهایی انجام دهند، افرادی را استخدام کردند تا این کار را به‌صورت تخصصی‌تر انجام دهند.
به همین علت رفته‌رفته رشته حسابداری ایجاد شد و افرادی که آن را فراگرفتند توانستند با ایجاد چارچوب‌ها و قوانین خاص، حساب‌های موجود در شرکت‌های مختلف را جمع‌آوری کرده و آن‌ها را در قالب گزارش‌های مدون و مرتب به مدیر مجموعه ارائه کنند.امروزه رشته و شغل حسابداری به یکی از حساس‌ترین مشاغل موجود در بازار تبدیل‌شده و حسابداران اعضای جدانشدنی از مجموعه‌های مختلف به شمار می‌روند. درواقع وجود حسابدار باعث سروسامان پیدا کردن حساب‌های یک شرکت شده است. فعالیت حسابداران در شرکت‌ها و انجام عمل حسابداری شرکت‌ها نیز موجب افزایش بهره‌وری و سوددهی واحدهای تجاری شده است.
یک شرکت تولیدی و یا بازرگانی و یا پیمانکاری و یا مؤسسات برای کسب سود تأسیس می‌گردند، حال با وسعت فعالیت شرکت‌ها و مؤسسات، یک شرکت در صورتی می‌تواند در پایان سال دریابد که چه میزان سود داشته است و یا چه‌بسا که زیان نموده است یا میزان سود و زیان خود را به‌صورت قانونی و با مستندات و بر اساس استانداردهای حسابداری به سازمان‌هایی چون امور مالیاتی و غیره اثبات نمایند که کارکنان متخصص در حوزه حسابداری شرکتی استخدام نماید. امروزه شرکت‌های مختلف حسابداری‌شان را به شکل‌های گوناگونی انجام می‌دهند اما به‌طورکلی تهیه صورت گردش وجوه نقد، استخراج، تحلیل و تفسیر داده‌های مالی شرکت، تهیه ترازنامه و صورت سود و زیان و همچنین انجام سایر فعالیت‌ها مثل آماده‌سازی صورت‌های تلفیقی ازجمله مواردی است که در حسابداری شرکت‌ها انجام می‌شود.
ما سعی کرده‌ایم در این مطلب به‌طور خلاصه به انواع حسابداری شرکت‌ها بپردازیم.
حسابداری شرکت‌ها به مدیران واحدهای تجاری کمک می‌کند گزارش کامل و مدونی از تمام معاملات و حساب‌وکتاب‌های شرکت را در اختیار داشته باشند. امروزه مبحث حسابداری شرکت‌ها به یکی از مهم‌ترین مباحثی تبدیل‌شده است که علاوه بر مدیران شرکت، سایر ذی‌نفعان، سهامداران، سازمان امور مالیاتی و غیره نیز به آن توجه ویژه‌ای دارند
طبق قانون تجارت ایران انواع شرکت‌ها در حسابداری به ۶ دسته زیر تقسیم می‌شوند:
• شرکت سهامی عام و شرکت سهامی خاص
• شرکت تضامنی
• شرکت نسبی
• شرکت با مسئولیت محدود
• شرکت تعاونی تولید و مصرف
• شرکت مختلط سهامی
۱- شرکت‌های سهامی عام و خاص
شرکت‌های سهامی، شرکت‌هایی هستند که در آن‌ها سرمایه به شکل سهام تقسیم می‌شود؛ مسئولیت و اختیارات هر فرد به‌اندازه سهام او است؛ تمام عملیات شرکت بازرگانی است؛ تعداد شرکا باید حداقل ۳ نفر باشد و سرمایه شرکت باید از یک مبلغ معینی بیشتر باشد. در این‌گونه شرکت‌ها هر فردی می‌تواند بیشتر از یک سهم داشته باشد. شرکت‌های سهامی به دودسته شرکت‌های سهامی عام و شرکت‌های سهامی خاص تقسیم می‌شوند:
شرکت‌های سهامی عام: شرکت‌های سهامی عام کامل‌ترین نوع شرکت سهامی هستند که برای انجام امور تجاری و بازرگانی تشکیل می‌شوند. برای ایجاد این شرکت‌ها سرمایه‌های فردی کافی نیست؛ به همین علت مؤسسان آن، بخشی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تأمین می‌کنند.
شرکت‌های سهامی خاص: در این دسته از شرکت‌ها، تمام سرمایه به‌وسیله مؤسسان شرکت تأمین می‌شود. قانون تجارت نیز برای امور تجاری ساده‌تر که نیازمند شرکای کمتر است، یک نوع شرکت سهامی تعیین کرده است که به آن شرکت سهامی خاص می‌گویند.
2-شرکت‌های تضامنی
شرکت‌های تضامنی با داشتن نام مخصوص، برای انجام امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی انجام می‌شود. اگر دارایی شرکت برای وصول قرض‌ها کافی نباشد، همه شرکا برای پرداخت آن قرض‌ها مسئول هستند. همراه نام شرکت تضامنی، باید عبارت «شرکت تضامنی» یا حداقل نام یکی از شرکا ذکر شود.
انواع حساب‌های مورداستفاده در شرکت‌های تضامنی به شرح زیر است:
۱- حساب سرمایه شرکا: هر نوع از آورده‌های نقدی یا غیر نقدی شرکا و تغییر در ساختار سرمایه و مالکیت شرکت در این حساب ثبت می‌شود.
۲- حساب‌جاری شرکا: برخی از مبادلات و روابط مالی بین شرکا مانند حقوق، پاداش، سود و زیان خریدوفروش کالاها بین شریک و شرکت، در یک حساب جدا به نام حساب‌جاری شرکا ثبت می‌شود.
۳- حساب برداشت شرکا: شرکا مجاز هستند تا سقف معین از وجوه شرکت برای مصارف شخصی خود استفاده کنند؛ این رویداد‌ها توسط حسابداری و در بخش حساب برداشت شرکا ثبت می‌شود.
۴- حساب وام شرکا: شرکت تضامنی برای تأمین منابع مالی موردنظر خود، از شرکا وام دریافت می‌کند یا به آن‌ها وام میدهد. این کار توسط حسابداری و از حساب وام شرکا انجام می‌شود.
روش‌های تقسیم سود در شرکت‌های تضامنی
بنابر قانون تجارت، اگر بین شرکا برای پرداخت و تقسیم سود توافقی صورت نگرفته باشد، شرکا به میزان سرمایه خود از شرکت سود می‌برند و هنگام زیان و انحلال شرکت نیز به همین نسبت باید ضرر و زیان متحمل شوند. تقسیم سود به روش‌های زیر انجام می‌شود:
۱- به نسبت موردتوافق شرکا
۲- به نسبت سرمایه شرکا
۳- بنابر تخصیص حقوق و تقسیم باقیمانده به نسبت ثابت
۴- تخصیص بهره سرمایه و تقسیم باقیمانده سود به نسبت ثابت
۵- تقسیم سود بر اساس مبانی مختلف
عملیات حسابداری در شرکت‌های تضامنی
انواع حسابداری در این شرکت‌ها نیز مانند سایر شرکت‌ها است؛ به‌غیراز چند مورد که عبارت‌اند از:
• عملیات تشکیل شرکت تضامنی
• ورود یک یا چند نفر به‌عنوان شرکای جدید یا خروج شرکای قبلی
• نحوه تقسیم سود و زیان شرکت حاصل از عملیات مالی
• انحلال و تبدیل شرکت‌های تضامنی
3-شرکت‌های تعاونی تولید و مصرف
شرکت تعاونی از اشخاص حقیقی و حقوقی به منظور رفع نیازهای مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضا، از طریق همکاری خود آن‌ها و طبق اصول مطرح شده در قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده است. تعداد اعضای این دسته از شرکت‌ها نباید کمتر از ۷ نفر باشد.سیستم حسابداری در شرکت‌های تعاونی نیز شبیه به انواع حسابداری شرکت‌ها است، اما باید متناسب با انواع فعالیت‌های شرکت تنظیم شود و اطلاعات به دست آمده از صورت‌های مالی پاسخگوی خوبی برای نیازهای استفاده‌کنندگان باشد.
۴- شرکت با مسئولیت محدود
شرکت با مسئولیت محدود، شرکتی است که برای امور تجاری بین دو یا چند نفر تشکیل شده است و بدون نیاز به تقسیم سهام، هرکدام از شرکا به میزان سرمایه خودشان مسئول تعهد‌های شرکت هستند. وضعیت حساب‌های شرکت با مسئولیت محدود در دو مرحله انجام می‌شود:
۱- تنظیم حساب‌های شرکت: شرکت با مسئولیت محدود وظیفه دارد هر سال یک صورت دارایی، منطبق بر وضعیت شرکت و در زمان مشخص تنظیم کند.
۲- تصویب حساب‌ها: در شرکت، مدیر مانند وکیل است و باید حساب‌های شرکت را به سمع و نظر شرکا برساند؛ تصویب حساب باید حداقل یک بار در سال انجام شود.
در قانون اشاره‌ای به این موضوع نشده است که اگر یکی از شرکا از تصویب حساب‌های ارائه شده توسط مدیر خودداری کرد، دیگر اعضا چه کاری باید انجام دهند؛ اما یکی از طرفین (شرکا یا مدیر) می‌تواند به دادگاه مراجعه کند ودرخواست حکم تصویب حساب‌ها را دهد.
۵- شرکت نسبی
طبق ماده ۱۸۶۳ قانون تجارت، «شرکت نسبی، شرکتی است که برای امور تجاری با اسم مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل می‌شود. تعداد شرکا باید حداقل ۲ نفر باشد و مسئولیت هرکدام به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت قرار داده‌اند.» برای مثال اگر یک شرکت با شرا‌کت ۴ نفر تشکیل شده باشد؛ نفر اول نصف سرمایه، نفر دوم ربع سرمایه و نفر سوم و چهارم ربع دیگر سرمایه شرکت را گذاشته باشند، هنگام بدهی نفر اول نصف بدهی، نفر دوم ربع بدهی و دو نفر بعدی نیز ربع بدهی را باید بپردازند.
۶- شرکت مختلط سهامی
در شرکت‌های مختلط سهامی ۲ نوع شریک وجود دارد. طبق ماده ۱۴۱ قانون ایران، شرکت مختلط سهامی شرکتی است که بین چند نفر شریک ضامن یا چند شریک با مسئولیت محدود، تحت یک نام مخصوص به منظور امور تجاری و بدون انتشار سهام تشکیل می‌شوند. سرمایه شرکای سهامی به‌صورت سهام است و هر کس به‌اندازه سهامی که دارد مسئول است. روابط بین شرکت‌های مختلط سهامی مانند شرکت‌های تضامنی است.
امور جاری شرکت
برای پیاده سازی یک ایده خوب در زمینه های تولید، فروش، بازرگانی و یا خدماتی و برای رفع نگرانی مسائل مالی و امور حسابداری لازم است تا با خیالی آسوده بتوانید امور جاری شرکت خود را پیش ببرید و همه کارهای مالی و حسابداری خود را به مشاور حسابداری بسپارید.امور حسابداری مربوط به اشخاص حقیقی و حقوقی شامل شرکت های تولیدی، بازرگانی، ساختمانی، خدماتی، پیمانکاری و…، ازجمله کارهایی هستند که مشاور حسابدار شرکت انجام میدهد.
الف: مشاوره در زمینه طراحی یک سیستم ورود، بررسی و ثبت اطلاعات و بایگانی مدارک طبق استانداردهای روز حسابداری
ب: مشاوره در زمینه انتخاب و به کارگیری یک نرم افزار حسابداری متناسب با حجم و نوع فعالیت شرکت
ج: انجام امور حسابداری در محل شرکت و بنا بر نیاز سیستم کاری
د: درج اطلاعات و استانداردسازی مدارک و اسناد مالی جهت ثبت اسناد حسابداری دردفاتر و سیستم نرم افزاری
و: کنترل ورود و خروج وجه نقد به شرکت و طراحی و ثبت وقایع مربوط طبق آخرین استانداردها و کنترل های داخلی
طراحی و مشاوره فرآیندهای حسابداری
اکنون که صاحب شرکت و یک کسب و کار هستید و تا به امروز به‌صورت دفتری و سنتی وقایع مالی خود را در دفاتر ثبت می کردید و یا حتی به‌صورت سیستمی عملیات حسابداری خود را نگهداری می نمودید و حالا احساس نیاز به یک سیستم مدون و طراحی شده برای ثبت وقایع مالی کسب و کار خود را دارید، یک مشاور حسابدار می‌تواند با ارائه راهکارهای مناسب، شما را در طراحی و بهبود فرآیندهای مالی و یافتن گلوگاه های موجود در سیستم حسابداری و جلوگیری از اتلاف منابع و وقت و حفظ از سوءاستفاده های احتمالی، همراهی و یاری نماید.
گزارشات مالی
یکی از دغدغه های همیشگی مدیران و صاحبان کسب‌وکارهای کوچک و متوسط، عدم وجود گزارشات مدون و مطابق با استانداردهای روز حسابداری می باشد که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
الف: در برخی از شرکت ها، با وجود سیستم های حسابداری، گزارشات مطابق سلیقه و درخواست مدیریت به دست ایشان نمی رسد. مشاور حسابدار می‌تواند، گزارشات مدون و استاندارد موردنظر شرکت شما را در بازه های زمانی مختلف، تحت عنوان گزارشات مدون طبقه بندی شده، تهیه و ارائه نماید.
ب: در برخی از کسب‌وکارها، به دلیل عدم وجود سیستم های حسابداری و استفاده از حسابداری های غیراستاندارد دستی و سنتی، اصولا گزارشات مدوّنی از امور مالی و اداری شرکت وجود ندارد که مدیران بتوانند آن گزارشات را به‌صورت خلاصه ببینند و برای فعالیت های آتی شرکت برنامه ریزی کنند. از همین رو، مشاور حسابدار می‌تواند خلاصه و دقیقی از وضعیت مالی شرکت را به مدیران ارائه می کند.
ج: در برخی دیگر، به دلیل وجود شرکای متعدد و یا به خاطر کنترل بیشتر سیستم حسابداری، مدیران با انتخاب شخص ثالث مورد اطمینان و دریافت گزارش از ایشان، اقدام به بررسی گزارشات قبلی می نمایند. مشاور حسابدار می‌تواند گزارشات مدنظر مدیران را تهیه و مقایسه نماید و به تجزیه و تحلیل آن ها بپردازد و در کشف مغایرت های احتمالی به آن ها کمک نماید.
د: شرکت های کوچک و متوسط می توانند تمامی امور مربوط به وظایف بازرسی اصلی و علی البدل را به مشاور حسابدار بسپارند و در همین راستا، گزارشات حاصل از بازرسی های انجام شده به‌صورت دقیق به هیات مدیره ارائه می شود.
4. تهیه صورت های مالی
مدیریت هر کسب و کار می‌تواند در طول دوره های زمانی مختلف مانند دوره های 3، 6 و یا 9 ماهه و یا به‌صورت دوره های سالانه که متداول تر است، صورت های مالی را از سیستم حسابداری دریافت کند و آن ها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. همچنین مدیریت هر مجموعه باید بتواند اطلاعات دریافتی از صورت های مالی را با اطلاعات دوره های قبل مقایسه و تجزیه و تحلیل نماید که این مهم تنها با وجود و تنظیم صورت های مالی دقیق، قابل دسترسی خواهد بود. صورت های مالی دارای انواع و کاربرد های مختلفی هستند که به مواردی از آن ها اشاره می کنیم:
1. صورت های مالی و مالیاتی جهت سازمان امور مالیاتی
2. صورت های مالی برای بانک ها جهت اخذ تسهیلات
3. صورت های مالی برای شرکت های رتبه بندی
4. صورت های مالی داخلی برای مدیران شرکت ها