سانی که کار می کنند حتما با اصطلاح اضافه کاری آشنا هستند و میدانند که چیست؟ اما نحوه محاسبه اضافه کاری چگونه است؟ تعریف اضافه کاری چیست؟همانطور که میدانید با توجه به میزان ساعتی که افراد کار می کنند مبلغی به عنوان دستمزد و حقوق دریافت می کنند، اما اگر ساعات بیشتری را به هر دلیلی مجبور شوند که کار کنند چه؟ آن وقت قانون اضافه کاری چیست؟در این پست قصد داریم تا تعریف اضافه کاری و قانون اضافه کاری را برای شما دوستان عزیز تشریح کنیم. البته حائز اهمیت است که به اضافه کاری روز تعطیل در سال 99 هم میپردازیم.
آیا تا به حال به طور دقیق به این مسئله توجه کرده اید که اضافه کاری چیست؟ و چه مفهوم مشخصی دارد؟ معمولاً همه افراد نگاه یکسانی نسبت به این واژه نداشته و نمی دانند که قوانین مربوط به نحوه محاسبه اضافه کاری در قانون کار چه می باشد. اگر تا پایان این مقاله با ما باشید متوجه می شوید که اضافه کاری چیست؟ و مفاهیم مرتبط با آن همچنین نحوه محاسبه آن طبق قانون کار چگونه می باشد؟پس همراه ما باشید.
ساعات کار طبق قانون کار
قانون اضافه کاری در واقع به صورت ساعتی محاسبه میشود و البته این نکته را فراموش نکنید که قانون اضافه کار در روز های تعطیل به نحو دیگری محسوب میشود و به عبارتی دستمزد بیشتری باید افراد دریافت کنند.
طبق ماده 51 قانون کار ساعت کار مدت زمانی است که کارگر، نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می دهد. به غیر از مواردی که در این قانون مستثنی شده است ساعات کار کارگران در شبانه روز نباید از 8 ساعت بیشتر شود.
بر اساس تبصره 1 همین ماده کارفرما با توافق کارگران، نماینده یا نمایندگان قانونی آنان، می تواند ساعات کار را در بعضی از روزهای هفته کمتر از میزان مقرر و در دیگر روزها اضافه بر این میزان تعیین کند اما به شرط آن که مجموع ساعات کار هر هفته از 44 ساعت بیشتر نشود. بنابراین با توجه به این تبصره چنانچه ماهیت کار طوری باشد که ساعات کارکرد در برخی روزها کمتر از 8 ساعت و برخی روزها بیشتر از 8 ساعت شود، در مجموع کل ساعات کار هفتگی نباید از 44 ساعت در هفته تجاوز نماید.
نکته: جهت مشاغل سخت و زیان آور و کارهای دشوار و زیرزمینی، ساعات کار از 6 ساعت در شبانه روز و۳۶ ساعت در طول هفته نباید تجاوز کند.
انواع نوبت کاری
با توجه به ماده 56 چهار نوع نوبت کاری وجود دارد که بصورت زیر طبقه بندی می شود :
- نوبت کاری صبح و عصر
- نوبت کاری صبح, عصر و شب
- نوبت کاری صبح و شب
- نوبت کاری عصر و شب
ساعت کاری بین 6 صبح لغایت ساعت 14 بعد از ظهر، شیفت صبح است.
ساعت کاری بین ساعت 14 بعد از ظهر لغایت 22 شب، شیفت عصر است.
ساعت کاری بین ساعت 22 شب لغایت 6 صبح، شیفت شب است.
که شامل 8 ساعت کاری در هر شیفت است. شیفت کاری کارگر مزایایی بیشتر از دستمزد عادی روزانه دارد و با توجه به اینکه در کدام شیفت مشغول به فعالیت هستند، مزایای آن ها متفاوت می باشد. برای مثال فعالیت در ساعت های عصر و شب بسیار دشوار تر از فعالیت در ساعت های دیگر کاری است. به همین دلیل مبلغی اضافه بر دستمزد با توجه به سختی کارشان دریافت می نمایند.
طبق ماده 56 قانون کار ،نوبت کاری به کاری اتلاق می شود که در طول ماه گردش داشته باشد . اگر مدت کارکرد زیر یک ماه باشد نمی توان به آن نوبت کاری گفت.
برای مثال کارگرانی که گردش کار آن ها بصورت یک ماه صبح، یک ماه عصر و یا شب باشد مشمول استفاده از فوق العاده نوبت کاری نمی باشند چرا که همانطور که گفته شد نوبت ها باید در یک ماه گردش داشته باشند. از طرفی چون این قبیل کارگران قانوناً غیر نوبتی تلقی می شوند در اجرای ماده 58 قانون کار برای هر ساعت کار در شب که در فاصله بین 22 و 6 بامداد واقع می شود از 40% اضافه بر مزد ساعت کار عادی برخوردار خواهند شد .
برای مثال اگر کارگری 20 روز را در نوبت صبح و 15 روز را در نوبت عصر کار کنند شیفت کاری محسوب نمی شود، چرا که در 35 روز گردش صورت می گیرد. اگر 10 روز در نوبت صبح و 10 روز در نوبت شب کارکرد داشتند و در طی ماه گردش داشته باشد جز شیفت کاری محسوب می شود.طبق ماده 55 کارگرانی که 24 ساعت کار و 24 ساعت استراحت دارند، محق به دریافت فوق العاده نوبت کاری نخواهند بود.
اضافه کاری چیست و چگونه محاسبه می شود؟
دریافت حقوق و دستمزد کافی مهمترین دلیل اشتغال افراد است که بتوانند با درآمد معین جوابگوی مخارج زندگی خود و یا افراد تحت تکفل خود باشند. محول کردن کار اضافی علاوه بر ساعات کار عادی به کارکنان را اضافه کاری می گویند که شامل حقوق مازاد است. ممکن است این کار در داخل محیط کار و یا بعضأ خارج از محیط کار توسط افراد شاغل برای کارفرمایان انجام شود و دستمزد پرداختی هم مازاد بر حقوق و دستمزد ساعات کاری عادی و بر اساس قوانین مربوطه محاسبه می شود. موضوعی که از بیان اضافه کاری به ذهن می رسد کسب درآمد بیشتر توسط کارمند می باشد.
درخواست کار اضافی یا همان اضافه کار از کارگر یک سری شرایط دارد که ماده 59 قوانین کار به آن پرداخته است. بنابراین اگر نیاز باشد ساعات کار کارگری بیش از ساعات کار موظفی 44 ساعت در هفته باشد باید شرایط ماده 59 قانون کار رعایت شود. این شرایط عبارت اند از:
- الف: موافقت کارگر
- ب: پرداخت (40%) اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی.
فرمول کلی محاسبه اضافه کاری:
درباره نحوه محاسبه کار اضافی در این ماده آمده است که در صورت محول کردن اضافه کار به یک کارگر، می بایست 40 درصد مازاد بر دستمزد هر ساعت کارگر در شرایط عادی کار پرداخت شود. برای احتساب مبلغ ریالی مزد اضافه کار باید اول به محاسبه یک ساعت کار در شرایط عادی بپردازیم و بعد آن را در عدد 1.4 ضرب کنیم تا به این صورت دستمزد یک ساعت اضافه کاری که باید به کارگر پرداخت شود را به دست آوریم.
انواع اضافه کاری
- کارکنانی که در محل خدمت خود مازاد بر ساعات کاری ماهانه در ادامه ساعات کار عادی خود ملزم به انجام اضافه کاری می باشند.
- کارگرانی که در روزهای تعطیل رسمی سر کار حاضر می شوند که برابر با مواد قانونی اشاره شده، کار در روزهای تعطیل رسمی نیز به عنوان اضافه کار محسوب می شود.
- کارمندانی که خارج از محل کار در حال انجام مأموریت می باشند.
- کارمندانی که کارهایی از قبیل تدریس، ترجمه، تألیف کتاب و مقاله در راستای نیازهای سازمان انجام می دهند.
نحوه محاسبه اضافه کاری در قانون کار بر اساس ساعات کاری :
اگر فردی در طول هفته بیش از 44 ساعت و 36 ساعت که در قانون کار مشخص شده است کار کرده و وقت خود را در اختیار کارفرما گذاشته باشد باید طبق شرایط قانون اضافه کاری دستمزدش محاسبه و پرداخت شود. اگر هنوز برایتان سوال است که نحوه محاسبه اضافه کاری درقانون کار چگونه می باشد همچنان این مقاله را مطالعه نمایید.
ساعت کار تصویب شده برای سال 99 :
همانطور که میتوانید حدس بزنید، قانون اضافه کاری به صورت سالانه تغییر می کند و بر اساس آن شرکت ها و سازمان های دولتی به کارمندان خود حقوق و دستمزد پرداخت می کنند.
به طور سالانه قوانین مختلفی در رابطه با جزئیات ساعت کاری منتشر می گردد، قوانین سال 99 از لحاظ ساعت کار قانونی به شکل زیر می باشد :
- فروردین 147 ساعت
- اردیبهشت 191 ساعت
- خرداد 154 ساعت
- تیر 198 ساعت
- مرداد 183 ساعت
- شهریور 183 ساعت
- مهر 176 ساعت
- آبان 169 ساعت
- آذر 191 ساعت
- دی 183 ساعت
- بهمن 183 ساعت
- اسفند 161 ساعت
دقت داشته باشید که اطلاعات فوق بر اساس تعداد روزهای ماه و همچنین کسر تعداد جمعه ها، تعطیلات رسمی و موارد لازمه به دست آمده است.همچنین طبق ماده 159 قانون کار در ماه رمضان کارفرما وظیفه دارد تایم مشخصی را برای انجام فرایض دینی و خوردن افطار و سحر برای کارمند خود در نظر بگیرد و این بازه را جزء ساعت کاری محسوب نماید. (یعنی نباید از حقوق کسر شود.)
تعطیلی کاری چگونه محاسبه می شود ؟
در واقع به مجموع تعطیلات رسمی که در تقویم قانونی کشور درج شده است تعطیلی کاری می گویند و طبق ماده 63 قانون کار در سال 99 مزد کارگران در روزهای تعطیل باید پرداخت شود. حتی اگر کارگر ملزم به کار در مواقع نیاز باشد و آن روز جزء تعطیلات رسمی به شمار رود باید روز تعطیلِ با حقوق دیگری، برای او در نظر گرفته شود. در غیر این صورت حقوق آن روز با توجه به قانون اضافه کاری باید محاسبه گردد.
جمعه کاری چیست ؟
در ماده 62 قانون کار درج شده که جمعه، روز تعطیلی هفتگی محسوب می شود و اگر نیاز باشد که فرد مورد نظر جمعه ها نیز کار کند باید برای محاسبه حقوق این ساعت کاری مزایای 40 درصدی در نظر گرفته شود. در واقع جمعه کاری، بیشتر از تعطیل کاری مزایا دارد چرا که روز خانواده است و حضور فرد در محل کار به معنی گذشتن از حق طبیعی خود و خانواده خود می باشد.
برای درک این قانون به مثال زیر توجه نمایید:
اگر کارگری در طول یک روز تعطیل کار کند 140 درصد بابت اضافه کاری مزایا دریافت می کند اما اگر روز جمعه اضافه کاری کند باید 180 درصد مزایا به او تعلق بگیرد.
شب کاری چیست؟
ساعات کاری متفاوت است و یکی از آن ها شب کاری است و به علت زمان ساعت آن حقوق و دستمزد آن کمی بیشتر است.تا این جا به طور کامل متوجه شدید که اضافه کاری چیست؟ و در شرایط مختلف چگونه باید به این مقوله نگاه کرد. حال می خواهیم در رابطه با شب کاری برایتان توضیح دهیم.
شب کاری نیز نوعی اضافه کاری محسوب می شود. زمانی که فرد در ساعات شبانه یعنی بین ساعت 22 تا 6 صبح مشغول به کار باشد ، علاوه بر دستمزد اضافه کاری عادی، باید 40 درصد اضافه تر روی مزایای کاری او لحاظ شود. البته این نکته نیز قابل ذکر است که شب کاری تنها مربوط به شرایط شغلی افرادی است که به صورت غیر نوبتی کار می کنند. آن دسته از مشاغلی که به طور شیفتی افراد را سرکار قرار می دهند موظف به پرداخت مبلغ اضافی مربوط به شب کاری نیستند.
اضافه کاری چگونه محاسبه می شود؟
همانطور که در بالا نیز اشاره کردیم برای حساب کردن هر ساعت اضافه کاری اول باید دستمزد هر ساعت کار را محاسبه نمایید. در نتیجه اگر 40 درصد از دستمزد هر ساعت کار عادی را به دستمزد یک ساعت کار اضافه نمایید، این مبلغ همان اندازه ای می شود که برای هر ساعت اضافه کاری باید به کارگر تعلق بگیرد. لذا برای هر ساعت در نظر گرفتن 40 درصد از دستمزد یک ساعت کار معمولی به اضافه دستمزد یک ساعت کار می باشد.
مثلا اگر برای هر ساعت 200 هزار تومان پول دریافت می کنید، دستمزد شما برای یک ساعت اضافه کار 280 هزار تومان خواهد بود.
فرمول محاسبه نوبت کاری:
اگر نوبت کاری بین صبح و عصر باشد 10 درصد اضافه بر دستمزد ساعت کار معمولی افزوده خواهد شد.
اگر نوبت کاری بین صبح و عصر و شب و باشد، 15 درصد اضافه بر دستمزد ساعت کاری معمولی اضافه می شود.
اگر نوبت کاری بین صبح و شب یا عصر و شب قرار بگیرد نیز 22 درصد اضافه بر دستمزد در نظر گرفته شده است.
نکته مهم این است که اضافه کاری یک امر اختیاری برای کاربر است و در صورت موافقت وی، امکان اجرای آن وجود دارد . شرایط محاسبه اضافه کاری به این صورت است که اضافه کاری تنها زمانی مورد محاسبه قرار می گیرد که ساعات کار اصلی به تکامل رسیده باشد. در صورتی که ساعات اضافه کاری در طول ماه فراتر از ساعات کاری باشد که کارگر موظف به انجام آن است، میزان اضافه آن مورد محاسبه قرار نمی گیرد.